طب سنتی

اعمالی که سبب تقویت چشم می گردد:

کوتاه کردن موها :

55- السرائرص 469 مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ علیه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ الشَّعْرَ عَلَى الرَّأْسِ إِذَا طَالَ أَضْعَفَ الْبَصَرَ- وَ ذَهَبَ بِضَوْءِ نُورِهِ وَ طَمُّ الشَّعْرِ یُجَلِّی الْبَصَرَ- وَ یَزِیدُ فِی ضَوْءِ نُورِهِ(97)
سرائر: تا امام کاظم علیه السلام که می فرمودند : چون موى سر دراز شود چشم ضعیف گردد و دیدش برود، و کوتاه کردن مو چشم را روشن کند و دیدش را بیافزاید.
56- ثواب الأعمال عَنِ ابْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْأَهْوَازِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ إِسْحَاقَ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام- اسْتَأْصِلْ شَعْرَکَ تَقِلُّ دَوَابُّهُ وَ دَرَنُهُ وَ وَسَخُهُ- وَ تَغْلُظُ رَقَبَتُکَ وَ یَجْلُو بَصَرَک(98)‏
ثواب الاعمال: تا اسحاق که امام صادق علیه السلام که به من فرمود: مویت را ببند تا جانور و شوره و چرکش کم شود و گردنت سطبر شود و چشمت روشن باشد(جلا یابد)(99)

خضاب بستن به حنا :

57- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله : اخْتَضِبُوا بِالْحِنَّاءِ فَإِنَّهُ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ یُنْبِتُ الشَّعْرَ وَ یُطَیِّبُ الرِّیحَ وَ یُسَکِّنُ الزَّوْجَة(100)
پیغمبر ? فرمودند : حنا ببندید که چشم را روشنى مى‏دهد، و موى را می رویاند و بو را خوش مى‏کند، و همسر را آرامش مى‏دهد.
58- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ علیه السلام یَا عَلِیُّ دِرْهَمٌ فِی الْخِضَابِ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ دِرْهَمٍ فِی غَیْرِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ فِیهِ أَرْبَعَ عَشْرَةَ خَصْلَةً یَطْرُدُ الرِّیحَ مِنَ الْأُذُنَیْنِ وَ یَجْلُو الْبَصَرَ وَ یُلَیِّنُ الْخَیَاشِیمَ وَ یُطَیِّبُ النَّکْهَةَ وَ یَشُدُّ اللِّثَةَ وَ یَذْهَبُ بِالضَّنَى وَ یُقِلُّ وَسْوَسَةَ الشَّیْطَانِ وَ تَفْرَحُ بِهِ الْمَلَائِکَةُ وَ یَسْتَبْشِرُ بِهِ الْمُؤْمِنُ(101)
انس بن محمّد ابو مالک از پدرش و او از امام صادق علیه السلام و او از پدر و جدّش از على بن ابى طالب علیه السلام نقل مى‏کند که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در وصیّتى به او فرمود: یا على یک درهم که در خضاب صرف شود، بهتر از هزار درهم است که در راه خدا صدقه داده شود و در آن چهارده خصلت است: باد را از گوش‏ها برطرف مى‏کند، و چشم را نورانى مى‏سازد، و بینى را نرم مى‏کند و دهان را خوشبو مى‏کند و لثه را محکم مى‏سازد، و ضعف را از بین مى‏برد، و وسوسه شیطان را کم مى‏کند و فرشتگان با آن خوشحال مى‏شوند، و مؤمن با آن شاد مى‏گردد، و کافر با آن خشمگین مى‏شود، و آن هم زینت و هم عطر است و نکیر و منکر از آن شرم مى‏کنند و آن باعث دورى از عذاب قبر است.
59- قَالَ صلی الله علیه و آله الْحِنَّاءُ خِضَابُ الْإِسْلَامِ یَزِیدُ فِی الْمُؤْمِنِ عَمَلَهُ وَ یَذْهَبُ بِالصُّدَاعِ وَ یُحِدُّ الْبَصَرَ وَ یَزِیدُ فِی الْوِقَاعِ وَ هُوَ سَیِّدُ الرَّیَاحِینِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة(102)
فرمود صلی الله علیه و آله : حنا خضاب اسلام است، کردار مؤمن را فزاید، سردرد را ببرد، دیده را تیز کند، در جماع فزاید، آن سرور گلها است در دنیا و آخرت.

پوشیدن کفش :

60- الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ : الْخُفُّ مَصَحَّةٌ لِلْبَصَرِ(103)
از امام ششم علیه السلام : کفش مایه صحت چشمند.
61- أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ : لُبْسُ الْخُفِّ یَزِیدُ فِی قُوَّةِ الْبَصَر(104)
از امام پنجمعلیه السلام : کفش بپا کردن نور چشم را زیاد می کند.
62- حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ عَلَیَّ نَعْلٌ سَوْدَاءُ فَقَالَ مَا لَکَ وَ لُبْسَ نَعْلٍ سَوْدَاءَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ فِیهَا ثَلَاثَ خِصَالٍ قَالَ قُلْتُ وَ مَا هِیَ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ تُضْعِفُ الْبَصَرَ وَ تُرْخِی الذَّکَرَ وَ تُورِثُ الْهَمَّ وَ هِیَ مَعَ ذَلِکَ مِنْ لِبَاسِ الْجَبَّارِینَ عَلَیْکَ بِلُبْسِ نَعْلٍ صَفْرَاءَ فَإِنَّ فِیهَا ثَلَاثَ خِصَالٍ قَالَ قُلْتُ وَ مَا هِیَ قَالَ تُحِدُّ الْبَصَرَ وَ تَشُدُّ الذَّکَرَ وَ تَنْفِی الْهَمَّ وَ هِیَ مَعَ ذَلِکَ مِنْ لِبَاسِ الْأَنْبِیَاءِ ع(105)
حنان بن سدیر مى‏گوید: وارد بر امام صادق (ع) شدم در حالى که کفش سیاهى پوشیده بودم، فرمود: تو را چه شده که کفش سیاه پوشیده‏اى، آیا نمى‏دانى که در آن سه خصلت است؟ مى‏گوید: گفتم: فدایت گردم آن سه خصلت چیست؟ فرمود: چشم را ضعیف مى‏کند و آلت را سست مى‏کند و باعث اندوه مى‏شود و با همه این احوال آن از پوشیدنى‏هاى زورمداران است. بر تو باد کفش زرد که در آن نیز سه خصلت است.
گفتم: آن سه خصلت چیست؟ فرمود: چشم را تیز مى‏کند و آلت را قوى مى‏کند و اندوه را برطرف مى‏سازد و آن از پوشیدنى‏هاى پیامبران است.(106)
63- عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ جَدِّی عَنْ‏آبَائِهِ ع أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع عَلَّمَ أَصْحَابَهُ فِی مَجْلِسٍ وَاحِدٍ أَرْبَعَمِائَةِ بَابٍ مِمَّا یُصْلِحُ لِلْمُسْلِمِ فِی دِینِهِ وَ دُنْیَاهُ قَالَ ع... لَا تَحْتَذُوا الْمَلْسَ فَإِنَّهُ حِذَاءُ فِرْعَوْنَ وَ هُوَ أَوَّلُ مَنْ حَذَا الْمَلْس(107)‏
کفشهاى سیاه و سفید نپوشید که کفش فرعونست فرعون اول کسى است که کفش سیاه و سفید پوشید.(108)
64- عَنْ أَبِی الْجَارُودِ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام لَابِساً خُفّاً أَحْمَرَ فَقَالَ لِی أَ وَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ الْخُفَّ الْأَحْمَرَ لُبْسُ الْجَبَابِرَةِ فَالْأَبْیَضُ الْمَقْشُورُ لُبْسُ الْأَکَاسِرَةِ وَ الْأَسْوَدُ سُنَّتُنَا وَ سَنَةُ بَنِی هَاشِمٍ قَالَ أَبُو الْجَارُودِ فَصَحِبْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فِی طَرِیقِ مَکَّةَ وَ عَلَیْهِ خُفٌّ أَحْمَرُ فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ کُنْتَ حَدَّثْتَنِی مِنْهُ فِی الْأَحْمَرِأَنَّهُ لُبْسُ الْجَبَابِرَةِ قَالَ أَمَّا فِی السَّفَرِ فَلَا بَأْسَ بِهِ فَإِنَّهُ أَحْمَلُ لِلْمَاءِ وَ الطِّینِ وَ أَمَّا فِی الْحَضَرِ فَلا.(109)
از ابى الجارود: بر امام صادق علیه السلام وارد شدم در حالى که کفش سرخ بپا داشتم، حضرت بمن فرمود: کفش سرخ مال جباران است، و کفش سپید (پوتین دار) لباس خسروان، و کفش سیاه سنت ما است. بعدا در راه مکه کفش سرخى بپاى حضرت دیدم، پرسیدم: مگر نفرمودید کفش سرخ مال جباران است، فرمود: در سفر مانعى ندارد، که براى آب و گل مناسبتر است. ولى در غیر سفر نه.(110)
65- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ علیه السلام أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ مَنِ اتَّخَذَ نَعْلًا فَلْیَسْتَجِدْهَا(111)
از امام صادق علیه السلام: پیغمبر (ص) فرمود: نعلین (و کفش) خوب انتخاب کنید.(112)
66- وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّه‏علیه السلام قَالَ مِنَ السُّنَّةِ الْخُفُّ الْأَسْوَدُ وَ النَّعْلُ الصَّفْرَاء((113
و از آن حضرت: کفش سیاه و نعلین زرد از سنت بشمار مى‏رود. (114)
67- عن أبی جعفر علیه السلام من لبس نعلا أصفر لم یزل ینظر فی سرور ما دامت علیه لأن الله عز و جل یقول صَفْراءُ فاقِعٌ لَوْنُها تَسُرُّ النَّاظِرِین.(115)‏
از امام باقر علیه السلام نقل شده: هر کس کفش زرد رنگ بپوشد تا وقتى آن را بپا دارد احساس شادمانى و سرور مى‏کند، چون خداوند عزّ و جلّ مى‏فرماید: صَفْراءُ فاقِعٌ لَوْنُها تَسُرُّ النَّاظِرِینَ(116)

عناب :

68- عَنْ أَبِی الْحُصَیْنِ قَالَ کَانَتْ عَیْنِی قَدِ ابْیَضَّتْ وَ لَمْ أَکُنْ أُبْصِرُ بِهَا شَیْئاً فَرَأَیْتُ عَلِیّاً أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فِی الْمَنَامِ فَقُلْتُ یَا سَیِّدِی عَیْنِی قَدْ آلَتْ إِلَى مَا تَرَى فَقَالَ خُذِ الْعُنَّابَ فَدُقَّهُ وَ اکْتَحِلْ بِهِ فَأَخَذْتُهُ وَ دَقَقْتُهُ بِنَوَاهُ وَ کَحَلْتُهَا بِهِ فَانْجَلَتْ عَنْ عَیْنِیَ الظُّلْمَةُ وَ نَظَرْتُ أَنَا إِلَیْهَا فَإِذَا هِیَ صَحِیحَة(117)
از ابى الحصین: دو چشم سفید شد که هیچ چیز را نمى‏دیدم، امیر مؤمنان علیه السلام را در خواب دیدم، عرضه داشتم: آقا چشمم چنان که مى‏بینید بیمار گشته، فرمود:
عناب را بکوب و به چشم بکش، من چنین کردم، سیاهى و تیرگى از آن‏ها رفت، و معاینه کردم دیدم که هر دو سالم است.(118)
69- از حضرت امیر علیه السلام مروی است: العناب یذهب بالحمی(119)
همچنین از خبری منقول از آن حضرت استفاده می شود: هرگاه عناب را با هسته آن کوفته و در چشم کشند به جهت سفیدی چشم نافع است.(120)

عسل :

70- عَلِیٍّ علیه السلام : إِذَا اشْتَکَى أَحَدُکُمْ فَلْیَسْتَوْهِبْ مِنِ امْرَأَتِهِ مِنْ صَدَاقِهَا وَ لْیَشْتَرِ بِهِ عَسَلًا ثُمَّ یَأْخُذُ مَاءَ السَّمَاءِ فَیَجْمَعُ هَنِیئاً مَرِیئاً شِفَاءً مُبَارَکاً(121)
و هم روایت از علی علیه السلام است که هر کدام شما دردى گرفت از مهر زنش درهمى بخشش گیرد و با آن انگبین خرد و آب باران برگیرد و فراهم سازد گوارا، خوشمزه، درمان و مبارک.(122)
یک پزشکى گفته: عسل گرم و خشک است در درجه 2 ؛ تیرگى دیده را ببرد و معده را نیرو دهد و اشتهاء آورد و شکم را گشاید و با سرفه سازگار است و بهترش آنست که خوب شیرین است و سفید و بهاریست و بقولى بهترش سرخ گون آنست.

حجامت در سر :

71- قَالَعلیه السلام الْحِجَامَةُ فِی الرَّأْسِ شِفَاءٌ مِنْ سَبْعٍ، مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ وَ النُّعَاسِ وَ وَجَعِ الضِّرْسِ وَ ظُلْمَةِ الْعَیْنِ وَ الصُّدَاعِ(123)
و نیز فرمود: حجامت در سر شفاى هفت بیمارى است: دیوانگى، خوره، پیسى، چرت، و بیحالى، درد دندان، تاریکى چشم، دردسر.
72- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله : نِعْمَ الْعِیدُ الْحِجَامَةُ (یَعْنِی الْعَادَةَ) تَجْلُو الْبَصَرَ وَ تَذْهَبُ بِالدَّاء(124)
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: چه خوب شیوه‏ایست «حجامت» کردن. (که آن عمل) دیده را روشن نماید و درد را ریشه‏کن سازد.

نگریستن به قرآن :

73- أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ : مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فِی الْمُصْحَفِ مُتِّعَ بِبَصَرِهِ وَ خُفِّفَ عَنْ وَالِدَیْهِ وَ إِنْ کَانَا کَافِرَیْن(125)
حضرت صادق علیه السلام در حدیث مرفوعى فرمود: هر که قرآن را از روى آن بخواند از دیدگان خود بهره‏مند شود، و سبب سبک شدن عذاب پدر و مادرش گردد اگر چه آن دو کافر باشند.
نگاه کردن به زنان زیباروی وسبزه و آب جاری :
74- النّظر إلى المرأة الحسناء و الخضرة یزیدان فی البصر.(126)
دیدن زن خوبروى(127) و سبزه بینائى را فزون می کند.(128)
75- عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ (امام الکاظم )علیه السلام قَالَ : ثَلَاثَةٌ یَجْلِینَ الْبَصَرَ النَّظَرُ إِلَى الْخُضْرَةِ وَ النَّظَرُ إِلَى الْمَاءِ الْجَارِی وَ النَّظَرُ إِلَى الْوَجْهِ الْحَسَن(129)
امام موسى بن جعفر علیه السلام فرمود: سه چیز چشم را روشن می گرداند به سبزه نگریستن و به آب روان نگاه کردن و روى زیبا دیدن.(130)

نگاه به آسمان :

76- الامام‏الصادق علیه السلام للمفضل بن عمر : فَکِّرْ فِی لَوْنِ السَّمَاءِ وَ مَا فِیهِ مِنْ صَوَابِ التَّدْبِیرِ فَإِنَّ هَذَا اللَّوْنَ أَشَدُّ الْأَلْوَانِ مُوَافَقَةً وَ تَقْوِیَةً لِلْبَصَرِ حَتَّى إِنَّ مِنْ صِفَاتِ الْأَطِبَّاءِ لِمَنْ أَصَابَهُ شَیْ‏ءٌ أَضَرَّ بِبَصَرِهِ إِدْمَانَ النَّظَرِ إِلَى الْخُضْرَةِ وَ مَا قَرُبَ مِنْهَا إِلَى السَّوَادِ وَ قَدْ وَصَفَ الْحُذَّاقُ مِنْهُمْ لِمَنْ کَلَّ بَصَرُهُ الِاطِّلَاعَ فِی إِجَّانَةٍ خَضْرَاءَ مَمْلُوءَةٍ مَاء(131)
تفکّر نما در رنگ آسمان؛ آن را به این رنگ آفریده براى آن که موافق‏ترین رنگهاست برای دیده، و نور چشم را تقویت مى‏نماید حتى آن که اطبّا مى‏گویند که اگر کسى را ضعفى در دیده پدید آمده باشد باید پیوسته نظر کند به رنگ سبز و سبزی که مایل به سیاهى است، و بعضى از طبیبان حاذق حکم کرده بود براى کسى که کندى در بینائى او به هم رسیده بود که پیوسته نظر کند در تغار کبودى(سبز) که مملو از آب باشد.

نماز شب :

77- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: صَلَاةُ اللَّیْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ تُطَیِّبُ الرِّیحَ وَ تُدِرُّ الرِّزْقَ وَ تَقْضِی الدَّیْنَ وَ تَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ تَجْلُو الْبَصَر(132)
معاویة بن عمّار دهنى از امام صادق علیه السلام نقل کرده است: نماز شب، چهره را زیبا، اخلاق را نیکو، بوى بدن را خوش، روزى را فراوان، بدیها را ادا، غصّه اندوه را برطرف و قدرت بینائى را افزون کند.

خواندن آیة الکرسی :

78- إِذَا اشْتَکَى أَحَدُکُمْ عَیْنَیْهِ فَلْیَقْرَأْ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ لْیُضْمِرْ فِی نَفْسِهِ أَنَّهَا تَبْرَأُ فَإِنَّهُ یُعَافَى إِنْ شَاءَ اللَّه(133) ‏
هر کدام گرفتار درد چشم شدید آیة الکرسى را بخواند و در دل چنین پندارد که خوب مى‏شود خداوند ان شاء الله عافیت به او مى‏بخشد.(134)

فایده های گریه برای کودکان :

79- اعْرِفْ یَا مُفَضَّلُ مَا لِلْأَطْفَالِ فِی الْبُکَاءِ مِنَ الْمَنْفَعَةِ وَ اعْلَمْ أَنَّ فِی أَدْمِغَةِ الْأَطْفَالِ رُطُوبَةً إِنْ بَقِیَتْ فِیهَا أَحْدَثَتْ عَلَیْهِمْ أَحْدَاثاً جَلِیلَةً وَ عِلَلًا عَظِیمَةً مِنْ ذَهَابِ الْبَصَرِ وَ غَیْرِهِ فَالْبُکَاءُ یُسِیلُ تِلْکَ الرُّطُوبَةَ مِنْ رُءُوسِهِمْ فَیُعْقِبُهُمْ ذَلِکَ الصِّحَّةَ فِی أَبْدَانِهِمْ وَ السَّلَامَةَ فِی أَبْصَارِهِمْ أَ فَلَیْسَ قَدْ جَازَ أَنْ یَکُونَ الطِّفْلُ یَنْتَفِعُ بِالْبُکَاءِ وَ وَالِدَاهُ لَا یَعْرِفَانِ ذَلِکَ فَهُمَا دَائِبَانِ لِیُسْکِتَانِهِ وَ یَتَوَخَّیَانِ فِی الْأُمُورِ مَرْضَاتَهُ لِئَلَّا یَبْکِیَ وَ هُمَا لَا یَعْلَمَانِ أَنَّ الْبُکَاءَ أَصْلَحُ لَهُ وَ أَجْمَلُ عَاقِبَة(135)
بشناس اى مفضّل منفعت گریه اطفال را و بدان که در دماغ(مغز) اطفال رطوبتى هست که اگر بماند علتها و دردهاى عظیم در ایشان احداث مى‏نماید مانند کورى و امثال آن، پس گریه این رطوبت را از سر ایشان فرود مى‏آورد و باعث صحّت بدن و سلامتى چشمهای ایشان مى‏گردد. پس آیا این احتمال وجود ندارد که طفل از گریه منتفع مى‏گردد و بر پدر و مادر منفعت آن پنهان است و ایشان سعى مى‏کنند که او را ساکت گردانند و به هر حیله مى‏خواهند او را خاموش کنند که از گریه باز ایستد به سبب آن که نمى‏دانند که گریه براى او اصلح است و برای عاقبتش نیکوتر است.

فیروزه :

80- هَمَّامٍ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مَالِکٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ شِهَابٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یُونُسَ السَّبِیعِیِّ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: لِکُلِّ مُؤْمِنٍ أَنْ یَتَخَتَّمَ بِخَمْسَةِ خَوَاتِیمَ بِالْیَاقُوتِ وَ هُوَ أَفْخَرُهَا وَ بِالْعَقِیقِ وَ هُوَ أَخْلَصُهَا لِلَّهِ وَ لَنَا وَ بِالْفَیْرُوزَجِ وَ هُوَ نُزْهَةُ النَّاظِرِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ هُوَ یُقَوِّی الْبَصَرَ وَ یُوَسِّعُ الصَّدْرَ وَ یَزِیدُ فِی قُوَّةِ الْقَلْبِ وَ بِالْحَدِیدِ الصِّینِیِّ وَ مَا أَکْرَهُ التَّخَتُّمَ بِهِ- وَ لَا أَکْرَهُ لُبْسَهُ عِنْدَ لِقَاءِ الشَّرِّ لِیُطْفِئَ شَرَّهُمْ وَ أُحِبُّ اتِّخَاذَهُ فَإِنَّهُ یُشَرِّدُ الْمَرَدَةَ مِنَ الْجِنِّ رُبَّمَا یُظْهِرُهُ اللَّهُ مِنَ الذَّکَوَاتِ الْبِیضِ بِالْغَرِیَّیْنِ قُلْتُ یَا مَوْلَایَ وَ مَا فِیهِ مِنَ الْفَضْلِ قَالَ مَنْ تَخَتَّمَ بِهِ فَنَظَرَ إِلَیْهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ نَظْرَةٍ زَوْرَةً- وَ أَجْرُهَا أَجْرُ النَّبِیِّینَ وَ الصَّالِحِینَ وَ لَوْ لَا رَحْمَةُ اللَّهِ لِشِیعَتِنَا لَبَلَغَ الْفَصُّ مِنْهُ مَا لَا یُوجَدُ بِالثَّمَنِ وَ لَکِنَّ اللَّهَ رَخَّصَهُ عَلَیْهِمْ لیختم [لِیَتَخَتَّمَ} بِهِ غَنِیُّهُمْ وَ فَقِیرُهُم(136)
امام صادق علیه السلام فرموده است: دوست مى‏دارم که مؤمن نگین انگشترش از پنج چیز باشد، یاقوت که از همه فاخرتر است. عقیق که از هر نگین دیگر براى خدا و ما خالصانه‏تر است. فیروزه که مایه مسرت خاطر زنان و مردان مؤمن مى‏شود و نور چشم را تقویت مى‏کند و سینه را گشاده مى‏سازد و بر نیروى دل مى‏افزاید. آهن چینى هر چند خودم خوش نمى‏دارم که مرتب از آن به دست کنم ولى به هنگام رویارویى با مردم شرور از به دست کردن آن بدم نمى‏آید که شر و غضب آنان را خاموش کند ولى همراه داشتن آن را دوست مى‏دارم، براى اینکه دیوان سرکش را پراکنده مى‏کند و سنگها و دُرهاى سپید ناحیه نجف. گفتم: اى سرور من! در آنها(در نجف) چه فضیلتى‏است؟ فرمود: هر کس به آن بنگرد، خداوند به هر نظر، اجر پیامبران و صالحان را مى‏نویسد و اگر لطف و رحمت خداوند بر شیعیان ما نبود، هر نگین از آن چنان گران مى‏شد که به هیچ قیمت پیدا نشود، ولى خداوند آن را براى ایشان فراوان و ارزان قرار داده است که توانگر و مستمند ایشان بتوانند از آن نگین انگشتر بسازند.(137)

سداب :

81- الْمَحَاسِنُ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله : السَّدَابُ جَیِّدٌ لِوَجَعِ الْأُذُنِ(138)
تأیید: قال فی القانون السداب الرطب حار یابس فی الثانی و الیابس حار یابس فی الثالثة و الیابس البرّیّ حار یابس فی الرابعة و عصارته المسخّنة فی قشور الرمان یقطر فی الأذن فینقّیها و یسکن الوجع و الطنین و الدوی و یقتل الدود و یطلى به قروح الرأس و یحدّ البصر خصوصا عصارته مع عصارة الرازیانج و العسل کحلا و أکلا و قد یضمد به مع السویق على ضربان العین‏
در محاسن- 515-: بسندى تا رسول خدا صلی الله علیه و آله که سداب براى درد گوش خوبست (گیاهى است چون سعتر و بدبو است). تأیید: در قانون گفته: سداب تر گرم و خشک است در درجه 2، و خشکش گرم و خشک در درجه 3 و خشک دشتى آن گرم و خشک است در درجه 4، شیره‏اش که با پوست انار جوشانند و در گوش چکانند آن را پاک کند، و درد و طنین و آواى گوش را آرام کند و کرم را بکشد، و بزخمهاى سر بمالند، و دیده را تیز کند خصوص با شیره رازیانه و عسل بسرمه کشیدن و خوردن، و بسا که با قاووت خمیر کنند و براى زدن چشم ضماد کنند. (139)

سعتر :

82- الْکَافِی، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ مُوسَى بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ بَعْضِ الْوَاسِطِیِّینَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِعلیه السلام أَنَّهُ شَکَا إِلَیْهِ الرُّطُوبَةَ فَأَمَرَهُ أَنْ یَسْتَفَّ الصَّعْتَرَ عَلَى الرِّیقِ(140)
تبیین السعتر یکون بالسین و الصاد کما ذکره الفیروزآبادی و غیره و قال الجوهری السعتر نبت و بعضهم یکتبه بالصاد فی کتب الطب لئلا یلتبس بالشعیر و قالوا أصنافه کثیرة فمنه بری و منه بستانی و منه جبلی و منه طویل الورق و منه مدور الورق و منه دقیق الورق و منه عریض الورق و أکثرها مشهورا حار یابس فی الثالثة یلطف و یحلل و یطرد الریاح و النفخ و یهضم الطعام الغلیظ و یجفف المعدة و یدر البول و الطمث و یحد البصر الضعیف و ینفع وجع الورک مشروبا و ضمادا
در کافى (6/ 375) بسندش از یک واسطى که شکوه کرد بابى الحسن علیه السلام از رطوبت و باد فرمود جوارش را در ناشتا بخورد و کف کند. بیانی(141) است: سعتر با سین و صاد هر دو آمده چنانچه فیروزآبادى و جز او گفتند، جوهرى گفته: سعتر گیاهى است و برخى آن را در طب با صاد نویسند تا به شعیر اشتباه نشود- پایان- و رسته‏هاى بسیار دارد از دشتى و بستانى و کوهى، برخى برگ دراز دارند و برخى برگ گرد، برک برخى نازک است و از برخى پهن و بیشتر آنها شناخته‏اند، گرم است و خشک در درجه 3، لطیف کند و تحلیل برد و باد و نفخ را براند و طعام سنگین را هضم کند و معده را خشک کند و بول و حیض را بگشاید، و دیده ناتوان را تیز کند و براى در دران بنوشیدن و مالیدن سود دارد. (142).
بخش دوم :طب دعایی و گیاهی استخراج شده از کتب قدماء در مورد چشم وبینایی
1- فوائد دنیوی نماز شب : وسعت ارزاق، حسن خلق، نیکی رخسار، طول عمر برطرف شدن هموم وغموم روزگار، راحتی بدنها و دفع بلیات و جلای چشمها و...(143)
2- فوائد دنیوی مسواک: رفع بد بوی دهان، رفع بلغم وفراموشی، زیاد شدن عقل و فهم وحفظ، روشنی چشم وجلوگیری از آبریزی آن و...(144)
3- برای از بین بردن تاریکی و ضعف چشم: گویند آیه نور را بنوبسند و بشویند و آب آن در چشم کشند ضعف آن را ببرد ان شاء الله.(145)
4- گویند سائیدن « سکر العشر» که شکر تیغالش گویند ودر چشم کشیدن آن موجب قوت و رفع سفیدی چشم خواهد شد.(146)
5- گویند سوره انشراح برای روشنی چشم 21 بار خوانده شود.(147)
6- در کتاب جامع الاخبار آمده است که پیامبر خدا? فرمودند: کسی که فرزندان مرا ( سادات ) ببیند و از روی میل و رغبت بر من صلوات بفرستد، خداوند قوه بینایی وشنوایی او را زیا می کند.(148)
7- گفته شده است از چیزهایی که موجب قساوت قلب می شود زیاد گوشت خوردن است و مداومت بر آن سبب ضعف چشم و پیدا شدن کودنی و پدید آمدن صفات حیوانی می باشد.(149)
8- از امام صادق علیه السلام مروی است که هر کس سوره قدر را به جهت زیادتی نور چشم 21 بار بخواند، خداوند بنمایاند به او آنچه بهتر از آن نباشد و به او نور چشم کرامت فرماید.(150)
9- گویند: هر که صبح از خواب بر خیزد ونظر بر فیروزه اندازد، در آن مکروهی به وی نرسد و در غایت فرح و نشاط باشدو نیز گفته اند: در فیروزه نگریستن موجب درازی عمر باشد و روشنایی چشم را زیاد کند. حکما چون ماه نو ببینند نظر بر فیروزه کنند. هرکه فیروزه را با خود دارد، خوابهای پریشان نبیند و دشمن بر وی ظفر نیابد و از هیچ آفریده نترسد و پیش سلاطین و حکام و جمله خلایق عزیز و مکرم باشد.(151)
10- از امام صادق علیه السلام مروی است که: چهار چیز است که چشم را نورانی می کند؛ این چهار نافع بوده وضرری ندارد: پونه و نمک وقتی با هم اجتماع کنند ( مخلوط شوند ) نانخوا(152) و گردو وقتی با هم آمیخته شوند.(153)
11- گفته اند : نظر کردن به صورت علماء و قرآن ، شستن صورت با آب خنک و بعد از خواب استنشاق نمودن، نور چشم را زیاد می کند.(154)
12- هر که حروف مقطعه اوایل سوره های قرآن را بدون تکرار در روز شنبه بعد از نوروز بنویسد و به آب پاک بشوید و بخورد در آن سال از درد چشم ایمن باشد.(155)
13- جماع در حمام موجب نزول آب سیاه چشم خواهد بود.(156)
14- سایی اگر هلیله زرد و کشی به چشم کم گردد آب رفتن چشم تو در زمان(157)
15- اگر اول گلی که از شکوفه ها بیرون آید به سه انگشت دست چپ گیرند و در چشمان کشند، برای درد چشم نافع است و بر قوت باصره بیافزاید.(158)
16- گویند « ریواس» طاعون را دفع کند و بصر را تیز کند.(159)
17- اطبا جدید گویند: استعمال دخانیات در حین نظر به کتاب، مضر به چشم خواهد بود.(160)
18- گویند: دود «زیبق » چشم را ضعیف می کند، بسا باشد کور نماید؛ چنانچه محمد بن زکریا چنین شد...(161)
19- جهت فراخی روزی و زوال غم، 41 بار اسم «الشکور» بر آب بخواند وبیاشامد وبه جهت روشنایی چشم از آن آب در چشم کشد.(162)
20- اگر انسان می خواهد آبریزی چشمش تمام شود، آب خالص را گرفته و بجوشاند و بعد از سرد شدن مقداری از آن را در چشم بریزد خوب شود.(163)
21- گویند: از جمله چیزهاییکه موجب ضعف چشم می شود، نگاه کردن در چشمه آفتاب و هر درخشنده ای است و مطالعه خطوط خفیه، سر برهنه در آفتاب گشتن، بریان وکباب تنوری، سیر و پیاز و عدس وباقلا وگوشت کهنه، سرکه وچیزهای شور خوردن، شب دیر غذا خوردن وبر شکم پر خوابیدن، روز بسیار خوابیدن، در تاریکی مکث کردن، در جرم خورشید گرفته نگاه کردن که بسا موجب کوری می شود. فریاد کردن، آب بسیار خوردن و صبر بر تشنگی، بر چیز سیاه نگاه کردن، ترشی و یخ و برف خوردن.
22- از آنچه موجب قوه چشم می شود: آب بادیان ساده و با شکر کشیدن است. از این بهتر، آب انار ترش و آب بادیان و زهره گاو و عسلی که حرارت ندیده باشد و اکتحال آن نفع بسیار می دهد. سرمه کشیدن به زعفران چشم را جلا می دهد. چکانیدن گلاب در چشم و چشم را با آن شستن صحت آن را نگاه می دارد وباصره را قوی می کند. بوئیدن شکر ( البته طبیعی نه شیمیایی) در هر شبانه روزی چند بار چشم را جلا می دهد؛ از برای قوه باصره پیرها نافع بوده است. همچنین «سعوط» به آب «بیخ سلق» و نظر کردن در چشم گوره خر موجب صحت چشم و منع نزول آب خواهد بود. نظر کردن به «دب اصغر» که کوکبی است مشهور و به «قطب» و «جدی» هر علتی را که در چشم حادث گردد، زائل گرداند و قوه دهد. مالیدن دست و پا قوه باصره را زیاد کند. اگر کسی انگشتر فیروزه خالص خوب در انگشت کند هرگز کور نشود ومحتاج به عینک نشود ان شاء الله.
قوه سرمه ها تا یک سال است مگر کحلهای از سنگهای معدنیه که سالها قوه آن باقی است و داروهای چشم را باید در آبگینه نگاه دارند.(164)
23- گفته شده است: اگر یک دانق(نیم مثقال) سیاه دانه ونیم دانگ کندس(165) را با هم بکوبند و سپس به داخل بینی بکشند زکام را می برد چنانچه از امام صادقعلیه السلام روایت شده است.(166)
24- کندی می گوید: ابونصر ماه وستاره را در شب نمی دیدپس به مقدار عدس، کندس با روغن بنفشه در بینی خود ریخت،(167) در شب سوم چشمش خوب شد و ماه و ستاره را در شب به خوبی می دید.(168)
25- جهت آسانی کارها تا یک هفته بعد از نماز بخوانند که مجرب است سوره منافقون را به جهت هر حاجتی به خصوص درد چشم وفرج موجب قضا و شفاء است ومجرب.(169)